Kahverengi kokarca istilasına son verecek yerli buluş: ‘tutSAK’

Tarımsal üretimi ve yaşam alanlarını tehdit eden kahverengi kokarcayı ABD ve Kostarika’dan ilk kez üretilen feromon tuzak, fiziki imha için tek bir noktaya toplamayı başardı. Feromonun nisanda piyasaya verilmeye başlanacağını ifade eden Alemdar, “Bu zararı durduramazsak sadece fındık değil, üzüm, pancar, yeşil olan ne varsa zarar görecek. Sakarya ve Türkiye tarımı için tarihi bir gün. Bizim işimiz sadece yol, asfalt, park yapmak değil. Biz bu şehrin insanına hizmet etmek, üreten insanın emeğini korumak zorundayız” dedi. Sakarya'da bugün kamuoyuna tanıtılan proje, özellikle ziraat alanında faaliyet gösteren ve Türkiye'nin dört bir yanında yaşayan milyonlar için tarihi bir gelişme olarak kayıtlara geçti. Alemdar ve Yavuz öncülük etti Son yıllarda ülke genelinde yayılan, çiftçilerin kâbusu olan istilacı kahverengi kokarcaya karşı Büyükşehir Belediye Başkanı Yusuf Alemdar ve AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Ali İhsan Yavuz'un öncülüğünde Sakarya Üniversitesi'ndeki bilim insanları tarafından “tutSAK” adıyla tamamen yerli ve milli bir 'feromon tuzak' üretildi. tutSAK sonuç verdi SAÜ Teknokent'te bilim insanlarının binlerce maddeyi sentezleyerek ortaya çıkardığı feromona "tutSAK" adı verildi ve Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü ile yapılan saha denemelerinde, kokarcanın ilk görüldüğü Artvin’in Borçka ilçesinde başarılı sonuçlar alındı. Sakarya'nın adını yansıtan "tutSAK" projesinin tanıtım töreni SAÜ Kongre Merkezi'nde gerçekleştirildi. Yoğun katılım Lansman törenine Vali Rahmi Doğan, AK Parti Milletvekili Ertuğrul Kocacık, Büyükşehir Belediye Başkanı Yusuf Alemdar, Cumhuriyet Başsavcı Hasan Uğurlu, SAÜ Rektörü Prof. Dr. Hamza Al, SUBÜ Rektörü Prof. Dr. Mehmet Sarıbıyık, MHP İl Başkanı Oğuz Alkaş, İl Tarım Müdürü Ulvi Özerdem, İl Sağlık Müdürü Kayhan Özdemir, İl Milli Eğitim Müdürü Coşkun Bakırtaş, SATSO Başkanı Akgün Altuğ ve Meclis Başkanı Erdem Ercan,  Ziraat Odaları Koordinasyon Başkanı Ali Şener Bayraktar, SESOB Başkan Vekili Ali Bektaş, Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Sezai Matur, ilçe belediye başkanları, STK temsilcileri, akademisyenler, muhtarlar, çiftçiler ve basın mensupları katıldı. “Bir memleket meselesi olarak gördük” Başkan Alemdar konuyu bir memleket meselesi olarak ele aldıklarını ifade ederek, “Nisan ayında göreve başladığımızda karşılaştığımız en büyük tehlikelerden biri kahverengi kokarca meselesiydi. Arkadaşlarımızla istişare ettik, bunun sadece bir tarım meselesi değil, bir memleket meselesi olduğunu gördük. Takip ettiğimizde anladık ki, bu zararlıyı durduramazsak sadece fındık değil, üzüm, pancar, hatta yeşil olan ne varsa zarar görecek. Bugün ise Sakarya’mız ve Türkiye Tarımı için önemli bir gün. Brbirinden kıymetli bilim insanları ile iş birliği içinde verdiğimiz mücadele sonuç verdi ve tutSAK üretimi yapıldı. Amerika ve Kosta Rika’dan sonra dünyada üçüncü kez Türkiye’de geliştirilen bu feromon tuzağı ile kahverengi kokarca böceğiyle mücadelede önemli bir aşamaya geliyoruz. Bu feromon ile böcekleri belirli bir alanda toplayarak, kimyasal ilaçla imha edilmesini sağlayacağız” dedi. “Kokarcayı önlemek için ne gerekiyorsa yapacağız” Alemdar, yalnızca üretmenin yeterli olmadığını ve şehrin sorumluluğunu omuzlarında hissettiklerini ifade ederek şöyle dedi: "Tarım bizim için hayati bir mesele. Üretmek zorundayız. Ama sadece üretmek de yetmez, üreten insan emeğinin karşılığını almalı, tüketici de kaliteli ve uygun fiyata ulaşabilmeli. Çünkü bizim işimiz sadece yol yapmak, asfalt dökmek, park yapmak değil. Biz bu şehrin insanına, bu ülkenin geleceğine hizmet etmek zorundayız. Yeni doğmuş bir bebeğin de hayatını memleketine adamış bir büyüğümüzün de sorumluluğu omuzlarımızda. Tarım bizim için hayati bir mesele. Üreten insan emeğinin karşılığını almalı, tüketici de kaliteli ve uygun fiyata ulaşabilmeli. Bugün tarıma zarar veren bu kahverengi kokarca meselesi sadece çiftçiyi değil, hepimizi ilgilendiriyor. Eğer mücadele etmezsek, sadece çiftçimizin değil, tüm tüketicimizin cebinden çıkan para da artacak. Ben bu vesile ile emeği geçen tüm hocalarımıza teşekkür ediyorum ve hocalarımıza da şunu söylüyorum: Biz sonuna kadar yanınızdayız. Ne gerekiyorsa yapacağız. Yeter ki bu belayı bu şehirden ve bu memleketten defedelim" “Emeği geçen herkese teşekkür ediyorum” AK Parti Sakarya Milletvekili Ertuğrul Kocacık, “Bu projeye emek veren tüm ekibe yürekten teşekkür ediyorum. En büyük katkıyı da Sayın Büyükşehir Belediye Başkanımız ve ekibi sundu. Tarım Bakanlığımız, il ve ilçe tarım müdürlüklerimiz bu meseleye büyük bir hassasiyetle yaklaşıyor. Çünkü mesele sadece fındık değil, kahverengi kokarca dediğimiz bu zararlı, birçok tarım ürünümüzü tehdit ediyor” dedi. “Mücadelemizi yıl boyunca sürdüreceğiz” Sakarya Valisi Rahmi Doğan, projenin önemine dikkat çekerek, “Fındık, ekonomik değeri yüksek bir ürün ve bu ürüne zarar veren etkenlerle mücadele etmek bizim için büyük bir öncelik. İl ve ilçe müdürlüklerimiz, uzman ekiplerimiz, muhtarlarımız ve STK’larımızla birlikte bu mücadeleyi yıl boyunca sürdüreceğiz. Ürün şu an geliştirilmiş, ruhsatlandırılmış ve Tarım Bakanlığı’ndan geçici ruhsat almış durumda. Üniversitemizin bu çalışması hem ilimiz hem de ülkemiz adına büyük bir değer taşıyor” şeklinde konuştu. Kahverengi Kokarca’ya biyoteknik çözüm Programda konuşan Doç. Dr. Kibar Ak, “Özellikle bölgemiz için büyük önem taşıyan fındık üretiminde zararlılarla mücadelede önemli bir aşamaya geldik. Bugün burada biyoteknik mücadele kapsamında yerli ve milli bir çözümümüzü tanıtıyoruz. Bu sayede yurt dışından yüksek maliyetle satın alamadığımız ürünü artık kendi ülkemizde üreteceğiz” ifadelerini kullandı. “Yusuf Başkanımız ‘iş sizde’ dedi” Prof. Dr. Mustafa Zengin ise, “9 Ekim 2024’te Genel Başkan Yardımcımız Ali İhsan Yavuz ve Büyükşehir Belediye Başkanımız Yusuf Alemdar ile bir araya gelip, ülkemizin bu ürüne duyduğu ihtiyacı karşılama konusunda anlaşmaya vardık. Yusuf Başkanımız ‘İş sizde’ dediğinde, tüm sorumluluk omuzlarımıza yüklendi. 24 Ocak 2025 tarihinde ilk numunelerimizi çıkardık ve nisan haftasının sonunda 60 bin ürün teslim etmeyi planlıyoruz” diye konuştu. tutSAK nasıl etki ediyor? Lansmanda verilen bilgilere göre, Türkiye’de ilk olarak 2017 yılında görülen ve fındık üretimi başta olmak üzere 300’den fazla meyve ve ürüne zarar veren istilacı kahverengi kokarca böceği, geliştirilen feromon tuzağının kokusuna geliyor. Şişe üzerinde asılıyor, böcekleri topluyor Böceklerin kendi arasındaki iletişim verilen isim olan 'feromon' tuzağı ağaç üzerine, zemine, yapraklara veya istenilen her noktaya şişenin üzerine asılıyor ve kokarcalar salgılanan kokuya gelip toplanıyor ve fiziksel imha ile zarar önleniyor. Salgılanan koku, erkek ve dişiler arasında yayılan kokuyla benziyor, böcekler bu sebeple tuzağa yöneliyor. 5 kişilik uzman ekip Sadece Sakarya’da değil ülke genelindeki kokarca sorununa çare olması beklenen "tutSAK" için Alemdar ve Yavuz'un destekleriyle SAÜ Teknokent'te projeye öncülük eden akademisyen Prof. Dr. Mustafa Zengin’le birlikte SAÜ Kimya Bölümü'nden Prof. Dr. Mustafa Arslan, Prof. Dr. Mustafa Küçükislamoğlu, Tıp Fakültesi'nden Prof. Dr. Oğuz Karabay ve Prof. Dr. Mehmet Köroğlu da yer aldı. ABD ve Kostarika’dan sonra 3’üncü ülke 5 kişilik uzman ekip tarafından geliştirilen ürünün benzeri, bu üretim gerçekleştirilene kadar sadece Amerika Birleşik Devletleri ve Kosta Rika'dan üretilebiliyordu. Feromon için Türkiye’de ilk defa seri üretime geçildi. Uzman isimler, feromon tuzağı böceklerin ağaca zararını engellemek için metal levhalar ve sert cisimler üzerine yerleştirilmesini önerdi.  tutSAK'ın içeriğinde ne var? “TutSAK” iki bileşikten oluşuyor. Biri cezbedici, diğeri ise toplanma feromondan oluşuyor. Sentezlenen iki farklı çeşit, aynı anda kullanılıyor. Ayrıca bu ürün istilacı türü yok etmek değil, toplamak için geliştirildi.  Bu tuzağın yaklaşık 5 dönüm bir alanda kokarca böceğini yanına çekebildiği yapılan deneyler ve araştırmalarla tespit edildi. Tehlike kapıdaydı: 260 bin adet piyasaya çıkıyor Üreticilerin kâbusu haline gelen kahverengi kokarca için önlem alınmaması durumunda Karadeniz'deki tüm ürünlere 2025 yılında vereceği zararın %50 ile %75 aralığında olması öngörülüyordu. Nisan'ın son haftası 60 bin adet ve mayıs ayı ortasında 200 bin adet TutSAK piyasaya verilecek.